2.1 Wat is kennis
Introductie
Kennis is een moeilijk te omschrijven begrip. Een poging om een eenduidige definitie te vinden, roept dan ook veel vragen op: is een verzameling feiten kennis? Bevat een boek kennis? Komt kennis altijd voort uit eigen ervaringen, of is kennis zonder meer overdraagbaar? Wanneer we iets niet paraat hebt, maar wel herkennen, beschikken we dan over kennis op dat gebied? Is kennis ook kennis als het nergens voor wordt gebruikt? Is kennis die we gebruiken, maar niet kunnen uitleggen, ook kennis? En zo zijn er nog vele andere vragen te bedenken. Het is dan ook niet gemakkelijk om een omschrijving van kennis te geven die op al deze vragen een antwoord geeft. Wil kennis bruikbaar zijn binnen de kennistechnologie, dan moet het bovendien mogelijk zijn de kennis op een of andere manier in een kennissysteem te vatten.
2.1.1 Data, informatie en kennis
Lees uit Stefik paginas 291 tot en met 294 (tot Defining knowledge....).
In het dagelijks leven heeft iedereen wel een voorstelling van wat kennis is. Maar
wanneer we deze interpretaties nader bekijken, blijkt de betekenis die mensen in gedachten
hebben, niet altijd precies dezelfde (zie het voorbeeld met de verschillende
interpretaties van filosofen en wiskundigen van Stefik). Het is binnen de informatica
echter van belang om een eenduidige definitie te hebben van kennis en een duidelijk
onderscheid te maken tussen gegevens (data), informatie en kennis. De definitie staat
natuurlijk in een woordenboek. In Stefik staan de verschillende betekenissen volgens het
woordenboek Engels. Hoe zit dat in het Nederlands? Het Groot woordenboek der
Nederlandse taal van Van Dale geeft de volgende relevante betekenissen:
het kennen van iemand of iets , het weten wie, wat of hoe iets of iemand is
het weten van, de bekendheid met een gebeurtenis, omstandigheid enz...
besef, het vermogen om te kennen, te onderscheiden
verstand, vermogen om te begrijpen, inzicht
door onderzoek, studie of oefening verkregen bekendheid, vertrouwdheid met...
kennen als algemeen wijsgerig begrip: de gronden van onze kennis; onder kennis kan
men verstaan elke bewustzijnsinhoud van het kenmerkend subject die informatie bevat met
betrekking tot de aard van een object.
Zoals Stefik al zegt, is kennis pas kennis als het een mens (of een andere
agent, zoals een kennissysteem) in staat stelt om er iets mee te doen. Kennis
is datgene, dat informatie gebruikt om tot nieuwe informatie te komen, wat richting geeft
aan denken, handelen en communiceren. Kennis stelt mensen in staat om te handelen en op
een intelligente wijze om te gaan met alle beschikbare informatiebronnen. In het kort
kunnen we gegevens, informatie en kennis
als volgt definiëren:
gegevens zijn symbolen die nog niet
geïnterpreteerd zijn
informatie bestaat uit gegevens waaraan een
betekenis is toegevoegd
kennis is datgene wat mensen in staat stelt om
betekenis toe te kennen aan gegevens en zodoende informatie te genereren. Het is het
geheel van inzichten, ervaringen en procedures die voor juist en waar worden gehouden en
die daarom richting geven aan het denken, handelen en communiceren van mensen.
In het dagelijks leven worden de termen nogal eens door elkaar gebruikt. Ook is het niet altijd even duidelijk waar de grens ligt tussen de categorieën. De definities bieden echter houvast binnen kennistechnologie en kennismanagement.
Lees uit Stefik paginas 294 (vanaf Defining knowledge....) tot en met 297 (tot The Parts of a Knowledge System).
Na inzicht te hebben verkregen in wat kennis precies inhoudt, rest de vraag: Is kennis in een systeem te vatten? Kijkend naar de definitie van kennis, is het niet voldoende om informatie op te slaan in een systeem. Het systeem moet ook in staat zijn nieuwe informatie af te leiden of te handelen. Hiervoor is het nodig de kennis expliciet te maken. Hoe bepaalt een menselijke expert welke informatie kan worden afgeleid of welke handelingen moeten worden verricht? Dit proces heet knowledge acquisition. Vervolgens is het noodzakelijk de kennis op een formele manier te representeren (knowledge formalization), opdat het kennissysteem met de kennis kan redeneren.
Hoofdstuk 3 gaat nader in op kennisacquisitie en in hoofdstukken 6 en 7 komt het formaliseren en representeren van kennis aan de orde. Een voorbeeld van een klassiek expertsysteem,
MYCIN, wordt behandeld in hoofdstuk 5 Complexiteit van kennis.Lees uit Stefik paginas 297 (vanaf The Parts of a Knowledge System) tot en met pagina 299 (tot paragraaf 3.1.2).
Een kennissysteem wordt vaak ingezet op een specifiek gebied of domein (b.v.
virusleer). Het kennissysteem voert vervolgens een bepaalde taak uit (b.v. het
diagnosticeren van virusinfecties). Bij het uitvoeren van een kennisintensieve taak worden
verschillende soorten kennis gebruikt. Enerzijds is er de kennis die te maken heeft met
het proces van de uit te voeren taak, de taakkennis
of procedurele kennis, anderzijds is er de kennis over het specifieke domein van de
taak, de domeinkennis. Een
kennisintensieve taak heeft vaak te maken met het oplossen van een bepaald probleem.
De door Stefik genoemde kennisintensieve functies, zoals diagnose, configuratie, ontwerp,
planning en scheduling, vertegenwoordigen algemene taken, waarvoor bepaalde taakkennis is
vereist. De taakkennis voor het stellen van een diagnose bijvoorbeeld, houdt grofweg in:
stel hypothese op grond van symptomen, doe indien nodig extra observaties, valideer
hypothese. Deze taakkennis staat los van het domein waarop de diagnose betrekking heeft.
De kennis over het domein is vastgelegd in de domeinkennis. Voor het diagnosticeren van
virusinfecties is het bijvoorbeeld nodig om kennis te hebben van verschillende
virusinfecties, hun symptomen, wanneer ze optreden, hoe ernstig de gevolgen van de
infectie zijn, mogelijke medicijnen, enzovoorts. Deze kennis wordt domeinkennis genoemd.
Karakteristiek voor kennissystemen is de scheiding tussen deze taakkennis en domeinkennis.